KNF/NBP/BIK – instytucje finansowe pełniące ważne funkcje

Wiedza na temat sposobu działania każdej z trzech wymienionych instytucji, zakresu jej kompetencji oraz sposobu, w jaki można korzystać z jej usług i/lub gromadzonych przez nią danych, może przydać się nam w wielu codziennych sytuacjach. Chociażby więc dla tej przyczyny warto nieco dokładniej poznać mechanizm działania oraz funkcje spełniane przez Komisję Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski oraz Biuro Informacji Kredytowej. W niniejszym tekście omówimy, w ogólnych zarysach, model funkcjonowania, zakres kompetencji oraz cel istnienia KNF, NBP i BIK.

KNF: Komisja Nadzoru Finansowego

Komisja Nadzoru Finansowego jest instytucją o kluczowym znaczeniu dla działania szeroko pojętego rynku finansowego. KNF pełni zarówno funkcje regulatywne, jak też informacyjne. Komisja Nadzoru Finansowego została powołana do istnienia w roku 2006. KNF przejęła funkcje oraz zakres kompetencji dwóch wcześniej istniejących podmiotów:

• Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG)
• Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE)

Nie znaczy to jednak, że zakres kompetencji KNF jest równy sumie kompetencji dwóch wygaszonych instytucji. Celem istnienia Komisji Nadzoru Finansowego od samego początku miał być bowiem uniwersalny i nowoczesny model nadzoru nad rynkiem finansowym. Z tego powodu, KNF została wyposażona przez ustawodawcę w odpowiednio szerokie spektrum kompetencji, pozwalających na prowadzenie całościowego nadzoru nad rynkiem finansowym.

Do konkretnych zadań KNF należą przede wszystkim:

1. Nadzór nad działalnością sektora bankowego
2. Nadzór nad działalnością sektora ubezpieczeniowego oraz emerytalnego
3. Nadzór nad działalnością sektora firm pożyczkowych
4. Nadzór nad rynkiem kapitałowym oraz instytucjami pieniądza elektronicznego
5. Nadzór nad zakładami ubezpieczeń, firmami inwestycyjnymi, zakładami reasekuracji oraz instytucjami kredytowymi, które stanowią część konglomeratów finansowych.
6. Nadzór nad działalnością sektora kas pożyczkowych

Jak więc widać, w praktyce obszar kompetencji KNF obejmuje niemal cały rynek finansowy, włączając w to również podmioty „pograniczne”, jak na przykład zakłady ubezpieczeniowe lub firmy inwestycyjne wchodzące w skład większych konglomeratów finansowych. Dzięki tak szerokiemu spektrum kompetencji a także skomplikowanej i wielopłaszczyznowej strukturze wewnętrznej, Komisja Nadzoru Finansowego stanowi całkowicie wiarygodny instrument kontroli działalności podmiotów działających w obrębie rynku finansowego.

Jednocześnie, KNF zajmuje się niezwykle istotną z punktu widzenia statystycznego konsumenta działalnością informacyjną. Przede wszystkim, należy do niej zaliczyć Listę Ostrzeżeń Publicznych KNF. Jest to lista instytucji, które są przez KNF podejrzewane o działanie niezgodne z przepisami polskimi prawa. Lista Ostrzeżeń Publicznych KNF zawiera następuje dane:

• Dokładną nazwę podmiotu/osoby fizycznej podejrzewanej przez KNF o działalność niezgodną z określonymi przepisami polskiego prawa
• Informacje na temat ewentualnych orzeczeń Sądu w sprawie konkretnego podmiotu
• Podstawę prawną, na bazie której w przypadku danego podmiotu złożone zostało zawiadomienie do Prokuratury

Obecnie na Liście Ostrzeżeń KNF znajduje się około 300 podmiotów/osób fizycznych.

Inną ważną z perspektywy konsumenta funkcją KNF jest prowadzony przez tę instytucję Rejestr Instytucji Pożyczkowych. W rejestrze tym znajdziemy informacje na temat legalnie działających na polskim rynku Instytucji Pożyczkowych. Warto przy tym mieć świadomość, że brak obecności danego podmiotu w owym rejestrze powinien stanowić dla nas istotny sygnał ostrzegawczy.

NBP: Narodowy Bank Polski

NBP jest instytucją, która w decydującej mierze odpowiada zarówno za kurs wewnętrznej, jak też zewnętrznej polityki ekonomicznej państwa. Najważniejsze funkcje spełniane przez NBP to:

Działalność emisyjna: Narodowy Bank Polski posiada wyłączne do prawo do emitowania pieniędzy oraz znaków płatniczych RP. Elementem działalności emisyjnej NBP jest także regulowanie procesów obiegu pieniądza a w niektórych przypadkach również kursu polskiej waluty.

Obsługa Skarbu Państwa RP: NBP jest instytucją powołaną do prowadzenia obsługi bankowej budżetu państwa, wliczając w to między innymi prowadzenie rachunków bankowych rządu, głównych instytucji państwowych oraz państwowych jednostek budżetowych

Nadzór oraz regulacja działalności systemu bankowego: NBP często bywa nazywane „bankiem banków”, co oznacza nadrzędną funkcję tej instytucji w stosunku do wszystkich pozostałych podmiotów bankowych. NBP odpowiada między innymi za bieżący nadzór nad działalnością banków, przebieg procesów w zakresie międzybankowego rynku pieniężnego oraz prowadzenie rozrachunków pomiędzy instytucjami bankowymi.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6a i 6 ustawy o NBP zadaniem Narodowego Banku Polskiego jest także „kształtowania warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego”. W praktyce oznacza to między innymi fakt, iż NBP bierze aktywny udział w pracy nad ustawami mającymi regulować działalność sektora bankowego oraz szeroko zakrojoną kooperację z takimi podmiotami, jak Ministerstwo Finansów, Komisja Nadzoru Finansowego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Zarządzanie rezerwami dewizowymi RP: to właśnie Narodowy Bank Polski jest instytucją odpowiedzialną za sposób dysponowania rezerwami dewizowymi budżetu państwa. Rezerwy dewizowe mogą być nazwane w uproszczeniu „oszczędnościami Państwa”, jednak warto zdawać sobie sprawę, że od sposobu zarządzania rezerwami dewizowymi w istotnym stopniu zależą również takie czynniki, jak wiarygodność finansowa polskiej gospodarki, ryzyko gwałtownego odpływu kapitału, stabilność rynków finansowych oraz sektora bankowego.

NBP inwestuje środki należące do rezerw dewizowych przede wszystkim w papiery wartościowe emitowane przez banki centralne krajów o wysokim ratingu. W mniejszym stopniu rezerwy dewizowe są lokowane w lokatach bankowych oraz pozarządowych papierach wartościowych.

Oprócz wymienionych powyżej głównych dziedzin działalności NBP, instytucja ta jest również kompetentna do prowadzenia zaawansowanej działalności analitycznej oraz statystycznej. Na bazie pozyskiwanych oraz opracowywanych przez NBP informacji kształtowana jest strategia polityki pieniężnej. NBP każdego roku publikuje również założenia polityki pieniężnej a także prognozy dotyczące wzrostu gospodarczego. W formie regularnej NBP publikuje również wyniki prowadzonych przez siebie analiz w następujących opracowaniach:

• Raport o inflacji
• Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw
• Sytuacja na rynku kredytowym
• Raport o stabilności systemu finansowego

BIK: Biuro Informacji Kredytowej

Biuro Informacji Kredytowej, czyli popularny BIK to instytucja utworzona w 1997 roku z inicjatywy Związku Banków Polskich. BIK jest instytucją mającą za zadanie pełnić zarówno funkcje biura informacji (pod tym względem BIK do pewnego stopnia dubluje się z innymi instytucjami, jak chociażby KRD czy Biura Informacji Gospodarczej), jak też funkcje o charakterze regulatywnym.

Zadaniem Biura Informacji Kredytowych jest nie tylko gromadzenie oraz udostępnianie danych o prostej strukturze, lecz także tworzenie narzędzi mających za zadanie ułatwiać bankom oraz firmom pożyczkowym proces oceny wiarygodności kredytowej potencjalnego klienta (scoring BIK).

Funkcja regulatywna BIK działa jednak również w drugą stronę, tj. ma służyć także bezpieczeństwu oraz świadomości konsumenta.

Stąd też korzystając z usług BIK możemy dokonywać między innymi takich operacji, jak:

• – pobranie raportu raportu BIK obrazującego nasz profil kredytowy
• – pobranie informacji na temat tego, kto sprawdzał nasze dane w bazach BIK oraz BIG InfoMonitor
• – zastrzeżenie dokumentu tożsamości
• – dokonanie zastrzeżenia kredytowego

Warto przy tym mieć świadomość faktu, że nie wszystkie instytucje finansowe współpracują z Biurem Informacji Kredytowej, co oznacza po prostu, że dane na nasz temat widniejące w bazie BIK nie zawsze są relewantne. O ile w przypadku banków sprawdzanie BIK stanowi normę w procesie weryfikacji wiarygodności kredytowej klienta, o tyle już na przykład firmy pożyczkowe czasami rezygnują ze współpracy z Biurem Informacji Kredytowej (nie oznacza to jednak, że podmioty te nie sprawdzają innych baz danych).

Wbrew dość powszechnej opinii, BIK gromadzi nie tylko negatywne dane na nasz temat (informacje o aktywnych lub zaległych zobowiązań), lecz również dane o charakterze pozytywnym (np. informacje na temat terminowo spłaconych kredytów). Na bazie globalnego bilansu wszystkich dostępnych na nasz temat danych, BIK dokonuje oceny scoringowej naszej osoby.

W zależności od ilości uzyskanych przez nas punktów(zaczynamy zawsze z bilansem wynoszącym 0 pkt), BIK przypisuje nasz profil kredytowy do konkretnej kategorii. Po przekroczeniu pułapu 192 pkt, konsumentowi przyznaje się „gwiazdki” jako oznaczenie przynależności do coraz to wyższej kategorii (najwyższa ocena to 5 „gwiazdek”).

Warto przy tym dodać, że ocena scoringowa BIK bardzo często stanowi istotny element w procesie weryfikacji naszej zdolności kredytowej przez instytucje bankowe (chociaż sporo tutaj zależy zarówno od indywidualnej polityki prowadzonej przez dany bank, jak też od takich czynników, jak charakterystyka naszego profilu lub też rodzaj kredytu, o jaki się ubiegamy). Znacznie rzadziej scoring BIK jest brany pod uwagę przez instytucje pożyczkowe.

Materiał źródłowy:

1. KNF – Komisja Nadzoru Finansowego | Funkcje i zadania: https://zgasryzyko.pl/baza-wiedzy/knf-komisja-nadzoru-finansowego/

2. Co to jest BIK i jak działa Biuro Informacji Kredytowej?: https://zgasryzyko.pl/baza-wiedzy/bik-scoring-raport-czyszczenie-historia/

3. Pożyczki bez BIK BIG KRD dla zadłużonych ze złą historią: https://zgasryzyko.pl/pozyczki-chwilowki-online/bez-bik-dla-zadluzonych/